نقدپذیری شاکله‌ای از فرهنگ!

نهادینه شدن فرهنگ به دورانی پایبند است که با عبور از مرحله گذار بتواند، بخش قابل توجهی از جامعه را در بر بگیرد. اینکه در جامعه ما به رغم وجود فرهنگ، با غنای چند هزار ساله همچنان برخی از نپذیرفتن نقد بر حذر هستند؛ ریشه در اعماق تفکراتی دارد که ساختار زندگی را چیدمان می‌کند.

اینکه سخن از نقد پذیری و انتقاد سازنده همچنان یکی از مصادیق زبانزد سیاست ورزان به شمار می‌رود؛ مسلما نشان از عدم نقدپذیری در جامعه دارد که هر کس طالب آن نخواهد بود؛ خصوصا کسانی که سری در قدرت دارند و یا دستی به ثروت!

با ژرف اندیشی در ماهیت‌مان، پوشیده نیست که هر کدام از انسان‌ها، خوی یک‌سویه نگری‌ها را دارند. اینکه نقد در جامعه می‌تواند شرایط را برای بهبود نابخردی‌ها سامان دهد و مانعی برای قانون گریزی‌ها شود، بر کسی پوشیده نیست؛ اما انتقاد تا چه سطحی و با چه ابزاری قابل رویت و دفاع خواهد بود؟! مسلما برای چینی امری باید نقد پذیری را از خود آغاز کرد و به جامعه انتقال داد. وقتی از قبول اشتباهات، طفره می‌روند و خود را تافته‌ای جدا بافته می‌دانند، مطمئنا نمی‌توان جایگاهی برای بیان اشتباهات تبیین کرد؛ چراکه مردم، پذیرفتن انتقاد را همیشه به سطوح بالای جامعه یعنی در میان مسئولان و مدیران کلان سیاسی سوق می‌دهند، در صورتی که این می‌تواند دلیلی برای فرار از اشتباهات و عدم مسئولیت پذیریشان باشد. آنچنان که مسئولان در هر حوزه‌ای که باشند، از میان مردمی سر برآورده‌اند که رابطه‌های نهادینه شده میان مردم، فرهنگ آن جامعه را ساخته است.

با ماشینی شدن و مدرنیزاسیون در تمامی سطوح زندگی، بیراه نیست که تعامل و ارتباطات به سمتی حرکت کند که هزاره سوم را به دنیای ارتباطات و انفجار اطلاعات بخوانند. در این راستا، نزدیکی و تساهل ارتباطات و همچنین استفاده از تمامی امکانات، شرایطی را مهیا ساخته تا پایه‌های دموکراسی در تمامی حوزه‌های زندگی، بخشی لاینفک را اجرا کند. با چنین وجوهی، نقد در جایگاهی فرا‌تر قرار گرفته و پایه‌های دموکراسی را مستحکم می‌کند تا افراد مجبور به شنیدن و جواب دادن به اعتراضات و سوالات باشند. اینکه نقد بخواهد منصفانه و یا یک جانبه باشد به فرهنگی باز می‌گردد که در جهت ارتباطات انسانی شکل می‌گیرد. با این تفاسیر انتقاد پذیری برای تعامل در هر سطوحی به فرهنگ شاخص هر جامعه‌ای ختم می‌شود.

به قلم : میلاد شویکلو

چاپ شده در روزنامه آرمان امروز ؛ 30 آذر 92